Spinnen in het web

Uitgave in de Groninger Historische Reeks, deel 36

De bestuurders van Groningen in de zeventiende en achttiende eeuw behoorden tot de machtigste regeringselites binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Zij heersten als absolute vorsten over de helft van de toenmalige provincie Stad en Lande. In dit gewest kwamen alle lijnen, letterlijk en figuurlijk, in de stad samen. Zo kon het beeld van een web ontstaan en daarin waren de regenten aan de Grote Markt als het ware de spinnen.

Het verschijnsel ‘stadstaat’ dat in het aangrenzende Duitse rijk niet ongewoon was, maar een unicum binnen de Republiek vormde, hing onder andere samen met de eeuwenoude oostelijke oriëntering van Stad en Ommelanden.

Deze vinden wij ook terug bij de netwerken van families die de ruggengraat van dit boek vormen. Zij stoorden zich niet aan grenzen, of die nu provinciaal of ‘nationaal’ bepaald waren. Het beste is dit te illustreren aan de hand van de regentenfamilie Wolthers, wier netwerk zich niet alleen binnen de provincie uitstrekte, maar tevens over het grootste gedeelte van Drenthe en de westhelft van - het Duitse - Oost-Friesland. Het toont daarmee ook de relativiteit van de ‘nationale’ grenzen in het verleden. Wie de daartoe behorende personen waren, hoe zij leefden en wat zij deden, en soms ook dachten, wordt beschreven aan de hand van brieven, familieberichten en reisverhalen.

In dit boek, bedoeld voor een breed geïnteresseerd publiek, wordt niet alleen de Groningse regeringselite onder de loep genomen, maar ook de sociale groepen direct daaronder: de hogere burgerij van de stad en de niet-adellijke grondbezitters daarbuiten. Met name de laatsten vormden de schakel tussen de stad en het omringende platteland, die al eeuwen in een uiterst gecompliceerde symbiose leefden. Tot slot wordt een nieuwe visie op de politieke verhoudingen in de stad Groningen in de eerste helft van de achttiende eeuw gegeven.