DE RAEY: DE MOL IN LEIDEN

Beschrijving inhoud De 17e-eeuwse filosoof René Descartes zette de gevestigde wetenschap op zijn kop door aan alle zekerheden te twijfelen. Zijn kritische geest verwierp alle stellingen die niet door de Ratio bewezen konden worden. De Ratio was de metafoor voor de wortels, de fysica voor de stam en de geneeskunde voor de takken en bladeren van de cartesiaanse boom. Dit uitgangspunt stond lijnrecht tegenover de gevestigde aristotelische theorie waarin observatie de basis vormde van kennis. De Utrechtse medicus Henricus Regius (1598-1679) was een cartesiaan van het eerste uur. Op eigen houtje had hij een paar honderd medische stellingen gemaakt die een bom legden onder de klassieke humores theorie. Hij doceerde de nieuwe cartesiaanse fysiologie in privé klasjes, maar liet zijn leerlingen wel in het openbare auditorium zijn stellingen verdedigen. Descartes blijkt deze disputaties te hebben gelezen, gecontroleerd en herschreven. De laatste decennia zijn in verschillende bibliotheken over de wereld disputaties van Regius’ leerlingen teruggevonden. Het geeft ons een fascinerend beeld hoe de menselijke fysiologie in een cartesiaans harnas werd geperst. Uiteindelijk raakte Descartes verstrikt in zijn eigen gecreëerde doolhof De Raey, die Descartes ooit zijn beste student noemde, gaf niet zo snel op. Hij synthetiseerde een hybride model van het oude aristotelische en het nieuwe cartesiaanse concept. Van 1658 tot 1662 heeft hij aan de Leidse universiteit privélessen in geneeskunde gegeven en gepoogd zijn model als basis te gebruiken voor de verklaring van de menselijke fysiologie. Tot heden was over de inhoud van deze colleges niets bekend. De auteur heeft recent een disputatie teruggevonden. Het betreft 45 stellingen over het ontstaan van Koorts die zijn student Israël Conrat op 5 februari 1659 in het groot auditorium ter Leiden verdedigde. De Raey postuleerde onder meer een endocriene relatie tussen geest-lichaam. Hij zette hiermee een belangrijke stap in de richting van een psychosomatisch denkpatroon.